Jakov Tkatsjenko
Almata en de Almatiërs
Patriarch der Saxofonisten, een leraar van Konstantin
Zijn verjaardag werd in Opera en Ballet Theater Abaja gevierd, het grootste theater van het land. Niet iedereen valt een dergelijke eer te beurt. Op die dag was Jakov Matvejevitsj Tkatsjenko gekleed in jacket met daarop de versierselen van meer dan tien onderscheidingen. Waaronder — de meest waardevolle — voor "Ереѕ еѕбегі їшін" (vrij vertaald: voor Onversaagde Werkzaamheid). Want gedurende zijn tachtig jaar heeft hij prachtig werk verricht. En wat heeft hij niet allemaal gedaan! Geen acht slaand op zijn leeftijd blijft hij ook nu nog steeds doorwerken aan de opvoeding van de plejade van opmerkelijke muzikanten — klarinettisten en saxofonisten. Velen die nu spelen in orkesten in Kazachstan en in het buitenland zijn hem veel dank verschuldigd.
Het is een mens die heel zijn bewuste leven wijdde aan de muziek en onveranderlijk aan zijn meest geliefde instrument, de saxofoon. Lang geleden, in 1957, kwam hij van het conservatorium in Alma-Ata en ging werken bij het Kazachse Lidia Tsjernysjeva-ensemble voor zang en dans.
In het toenmalige radio- en tv-systeem van de republiek bestond er een kleinkunst symfonieorkest (zoiets als nu het muzikanten-collectief van Joeri Silantjev bij de Centrale Televisie). De oprichter daarvan en onveranderlijke solist was toen Jakov Tkatsjenko, die dat niet minder dan dertig jaar zou blijven! Overigens, juist toen legde Tkatsjenko zich toe op het arrangeren van Kazachse volksliederen en wijsjes. Hij heeft er daarvan wel een arsenaal van vijfhonderd gemaakt. Beroemde zangers als Rashid Moesabajev, Iskander Hasangaliev, Soeat Abseitof en andere meesters van de kleinkunst hebben vele van zijn arrangementen uitgevoerd.
Jakov Tkatsjenko heeft veel werk gestoken in de bewerking van liederen van de verschillende nationaliteiten van de Altaï, welke werken terecht gekomen zijn op drie LP-grammofoonplaten.
Als solist werd Jakov bekend door opnames van het concert voor saxofoon en orkest van de componist Koedoes Koezjamjarov. Dat was in de tijd toen Jakov Tkatsjenko deelnam aan concerten met het symfonieorkest van de Filharmonie van Almaty. Daarna werd hij gevraagd om les te geven op saxofoon en klarinet aan het Staats Conservatorium in Almaty, waar hij tien jaar bleef werken en een plejade van opmerkelijke vertolkers opleidde, waaronder Batyrchan Sjoekenov, Konstantin Roor, Albert Sjkaliberda. Al zijn pupillen zijn doordrongen van het gebod van de Maestro: Speel met hart en ziel! Slechts dan kan je het hart van toehoorders en critici bereiken.
Jakov Matvejevitsj geeft al vele jaren les aan het Muziek College Peter Tsjaikovski, en ook hier blijft hij bij zijn regel: voeg iets nieuws toe, iets wat er tot nu niet was. Het gevolg daarvan is o.a. de oprichting met zijn studenten van het kleinkunst-orkest "Sax Koor", dat internationaal prijzen heeft gewonnen. De leerlingen van Jakov Tkatsjenko verblijden het publiek in de republiek met hun meesterlijke voordrachtskunst.
Tkatsjenko heeft ook roem vergaard als professioneel dirigent en artistiek leider van de Luchtmachtkapel der Republiek Kazachtstan.
Majoor Sinjavski, de leider van het orkest geeft daarvan hoog op:
Jakov Tkatsjenko is van oorsprong geen Almatiër. Een halve eeuw geleden kwam hij naar Kazachstan. In die tijd heeft hij niet weinig betekenisvolle en nuttige bijdragen geleverd. Kijk maar eens wat er in zijn jubileumtoespraak gezegd werd over hem: "Gedurende de jaren dat hij werkzaam was in Kazachstan, leverde Jakov Matvejewitsj Tkatsjenko een grote bijdrage aan de muzikale cultuur van de Republiek Kazachstan en aan de opleiding van jonge muzikanten. Hij heeft vele onderscheidingen ontvangen voor de ontwikkeling van de lichte muziek en is ook onderscheiden als 'Excellent Pedagoog van de Republiek Kazachstan'."
Dit is natuurlijk de officiële retoriek…, maar daarin is wel het hele leven vervat van deze veteraan in de kleine en de grote kunst, en in het onderwijzen van dat, wat hij weet en van dat, wat hem beheerst.
"Tachtig jaar is niet weinig, maar het gewicht der jaren voel ik niet," zegt de veteraan en jubilaris. En dat vooral wegens het voortdurend beroep dat studenten, militairen, orkestleden, beginnende dirigenten en arrangeurs op hem doen. En overal vindt hij tijd voor, want zijn devies is: accuratesse en punctualiteit. Dat is ook hetgeen hij zijn pupillen leert, en dat zijn er niet weinig.
P.S. Eind dit jaar viert het Pjotr Tsjaikovski Muziekcollege haar zeventigste verjaardag — het oudste in Kazachstan. Een van haar eerste leerlingen was Jakov Tkatsjenko.
Tkatsjenko — de musicus, de pedagoog en gewoon een goed mens. Niet iedereen is het gegeven zo lang zijn diensten te leveren tot men hem de eretitel Patriarch verleent.
Aleksander Stolpovski
Foto: Raisa Kroegovoj